Het verbaast me altijd enorm wanneer ik uitspraken lees als (1) ‘het zit alleen maar tussen de oren’ of  (2) ‘het zit echt niet tussen de oren!’ Mensen bedoelen daarmee dat bepaalde klachten (1) aanstellerij zijn, niet echt, (2) lichamelijk zijn, en dus wel echt. Alsof je een radicaal onderscheid kunt maken tussen lichaam en geest, en alsof psychische klachten minder ‘echt’ zijn dan lichamelijke.’

Onbegrepen klachten

Onbegrepen klachten hebben vaak een psychische component. Die vind je niet met een MRI-scan, zegt Malou van Hintum. Onverwerkte ervaringen en chronische stress vinden hun weg naar buiten toch wel. Desnoods worden ze uitgekotst.

Lichaam en geest zijn met elkaar verbonden, wat iedereen weet die peentjes zweette tijdens een sollicitatie, een droge mond kreeg toen hij een volle zaal moest toespreken (je denkt toch niet dat die glazen water er voor de dorst staan?), moest overgeven van verdriet na een relatiebreuk, of drie kleuren scheet voordat hij voor de eerste keer alleen in de auto stapte (ik). Gewone, gezonde mensen, weten dat trillende knieën of een ‘maag die zich omdraait’ normale verschijnselen kunnen zijn in onaangename of spannende situaties.

Stress

Uit neurobiologisch onderzoek naar stress blijkt dat een ontregeld stressmechanisme functioneert als de ‘motor’ van veel psychische aandoeningen, en ook een risicofactor is voor bijvoorbeeld hart- en vaatziekten. Onderzoek naar het nut van bewegen laat zien dat wandelen een positief effect heeft op de psychische conditie van vrijwel iedereen die aan een stoornis lijdt, en ook goed is voor je lichamelijke gezondheid.

Doen alsof lichaam en geest los van elkaar functioneren, helpt mensen zelden verder. Dat geldt zeker voor mensen met ‘onbegrepen klachten’: klachten waarvoor artsen geen lichamelijke oorzaak kunnen vinden.

Joris

Afgelopen zaterdag stond er een interview met een zekere Joris in de Volkskrant. Hij vertelt daarin zeer uitgebreid over al zijn onbegrepen lichamelijke klachten, en over de manier waarop artsen ermee aan de slag gingen: met PET-scans, röntgenfoto’s, MRI-scans en neurologische onderzoeken. Ze vonden niets.

De psychiaters zochten, zo te lezen, naar een ziekte uit hun handboek, en vonden ook niets. Joost zelf weet nog altijd zeker dat het ‘niets psychisch’ is, al duikelt hij later wel een diagnose op uit datzelfde handboek voor psychiaters: ‘somatoforme stoornis’.

In twee regels vertelt Joost over de tegenslagen die hij de afgelopen jaren heeft gehad: niks bijzonders. Hij was licht overspannen geweest en erg verdrietig, maar dat lag allemaal al weer ver achter hem.

Verhaal van de patiënt

Neuroloog Jan van Gijn liet begin vorig jaar in de Volkskrant optekenen dat op zijn poli neurologie van het UMC Utrecht een derde van de patiënten lichamelijke klachten had door psychisch leed. Artsen hebben daar weinig oog voor, zegt hij, want: ‘De geneeskunde is nog altijd gebaseerd op organen en op beeld. Als de foto’s en de labuitslagen normaal zijn, laten de artsen de zaak te vaak liggen. Terwijl het verhaal van de patiënt vaak de sleutel biedt.’

Maar ja, dan moet je dat verhaal wel willen kennen. En net zo goed een röntgen van iemands levensverhaal willen maken als van onderdelen van zijn lichaam.

Mode

Als het aantal mensen met onbegrepen klachten in hoog tempo groeit, zoals nu het geval is, is het bovendien zaak je eens af te vragen of maatschappelijke factoren daarbij een rol spelen. Het is tegenwoordig erg in de mode om klachten te neurobiologiseren en te individualiseren, maar ik voorspel dat dat niet tot een afname van die klachten zal leiden. Integendeel. Onvertelde verhalen, onverwerkte ervaringen en chronische stress vinden in de regel hun weg naar buiten toch wel. Desnoods worden ze uitgekotst. Lichaam en psyche trekken zich niets aan van het absolute onderscheid dat dokters hebben bedacht, en ook niet van hun reductionistische manier van kijken.

Malou van Hintum is politicoloog en columnist voor volkskrant.nl

via ‘Onbegrepen klachten zijn echt én psychisch’ – Zorg – VK.