De NVWA muilkorft journalisten | Villamedia

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) moet voorkomen dat we ziek worden van bijvoorbeeld zalm of mosselen. Lukt niet helemaal. Toch houdt men bij dit overheidsorgaan energie over om zich te bemoeien met journalisten. Zonder dat de meeste van hen dit overigens doorhebben. Een autojournalist mag een stukje typen over automerk x zonder een boete te riskeren. Maar wie over gezondheid en voeding schrijft, moet op zijn tellen passen, ontdekte journalist Toine de Graaf. ‘NVJ: actie graag, de overheid schoffeert de persvrijheid.’

Een tijdje terug kreeg een hoofdredacteur van een publiekstijdschrift een waarschuwing van de NVWA, met de dreiging van een boete van 30.000 euro bij herhaling van het strafbare feit. In de kolommen was een chocolademerk genoemd. De chocoladefabrikant claimde een positief effect bij diabetes en dit was in het tijdschrift op de hak genomen. Mag niet, op basis van de Europese ‘claimwetgeving’ die wil voorkomen dat consumenten worden misleid met onbewezen beweringen over voeding. Daarom mag een journalist nooit een merk noemen van een voedingsmiddel of -supplement en dit koppelen aan ziekte. Het doet er niet toe of dit op schertsende of wervende toon gebeurt. Trouwens: de tekstsoort doet er evenmin toe. In deze casus had het vergrijp plaatsgevonden in een rubriek, maar als chocolademerk en diabetes aan elkaar waren gelinkt in een interview of column, was dezelfde NVWA-brief op de mat beland. Met één voorbehoud: er moet wel eerst door iemand worden geklikt. De zalmschouwers en mosselbewakers van de NVWA kunnen niet alle tijdschriften, kranten en websites lezen. Maar met een tip gaat men beslist aan de slag.

De volgende keer dus maar geen merk noemen, denk je dan. Maar zo eenvoudig is het niet. Ook voor een redactioneel artikel zónder chocolademerk maar mét diabetes in relatie tot chocola, kan de NVWA een boete opleggen. Mits in hetzelfde medium een advertentie staat van een chocolademerk. Zo’n advertentie ‘kleurt’ het redactionele artikel dan tot een commercieel verhaal, is de visie van de NVWA. Op de site van de organisatie worden journalisten als volgt gewaarschuwd voor deze denktrant: ‘Als op een website een levensmiddel wordt aangeprezen, mag niet elders op die site medische informatie staan over het product of een ingrediënt’. Het woord website moeten we hier lezen als ‘uiting’, zo heb ik me laten uitleggen door een NVWA-medewerker. Het kan dus vervangen worden door ‘tijdschrift’, ‘krant’, ‘uitzending’, enzovoort.

Het wordt nog doller. En wel vanaf 14 december, wanneer Europese verordening 432/2012 van kracht wordt met daarin de goedgekeurde gezondheidsclaims voor voeding. Over de afgewezen claims dienen we vanaf dat moment ook vooral te zwijgen. Even terug naar de casus, voor het juiste begrip: journalisten mogen geen chocolademerk in verband brengen met ziekte. We mogen van de NVWA ook geen ziekte in verband brengen met chocola en in dezelfde ‘uiting’ een advertentie hebben van een chocolademerk. Zo mogen we evenmin een zuivelproduct waaraan probiotica zijn toegevoegd linken aan eczeem (ook een ziekte). Vanaf half december dienen we echter nóg voorzichtiger te zijn, met het oog op de duizenden gezondheidsclaims die zijn afgewezen of ‘on hold’ staan. De ‘weerstandsclaim’ op probiotica is er één van. Dus schrijf alsjeblieft niet meer dat Yakult, Vifit, Actimel, Activia enzovoorts de weerstand verhogen of ‘onderhouden’. Daarom meteen een verzoek aan Villamedia: verwijder deze opinie op 14 december, want de vorige zin mag dan niet meer. En om het nog complexer te maken: we mogen dan over een vitamine C-supplement nog wél melden dat ‘het mede zorgt voor een goede weerstand’, maar datzelfde merk niet koppelen aan ‘extra weerstand’ (afgewezen claim). Deze nuances zijn straks na te lezen op www.koag/kag.nl.

En dan te bedenken dat de NVWA, samen met het zelfregulerende orgaan KOAG/KAG waarbij ook uitgeversbond NUV is aangesloten, een volstrekt particuliere uitleg geeft aan ‘overweging 4’ in verordening 1924/2006. Die bizarre uitleg vormt de basis voor het boetebeleid. Terwijl in genoemde overweging toch écht staat dat 1924/2006 níet van toepassing is op ‘op niet-commerciële mededelingen en informatie in de pers en in wetenschappelijke publicaties’.

Wat ik maar zeggen wil: journalisten, word wakker.

En NVJ: actie graag, de overheid schoffeert de persvrijheid.

Toine de Graaf is freelance journalist, gespecialiseerd in gezondheidszorg

Bron Villamedia